Gwiazdozbiór Wieloryba (Cetus) - jeden z największych na nieboskłonie zawiera 100 gwiazd dostępnych nieuzbrojonemu oku. Która z nich jest najjaśniejsza?. Pytanie, wydawałoby się bardzo proste, ale odpowiedź na nie jest niejednoznaczna - zależy kiedy. Sekret w tym, że najjaśniejsza (czasami) gwiazda konstelacji Wieloryba jest jednocześnie gwiazdą zmienną!

   Po raz pierwszy zauważył to współczesny Galileuszowi jeden z najlepszych w tym czasie obserwatorów holenderski astronom Dawid Fabricius. Odkrycia dokonał całkiem przypadkowo. Nad ranem 13 sierpnia 1596 roku Fabricius zajmował się obserwowaniem Merkurego. Teleskopów wtedy jeszcze nie było, i Fabricius postanowił zmierzyć kątową odległość od planety do gwiazdy 3^m z gwiazdozbioru Wieloryba. Wcześniej on tej gwiazdy nigdy nie widział, nie znalazł on jej na mapach nieba i gwiazdowych globusach tych czasów. Zarówno mapy jak i globusy były niedokładne i pominięcie jakiejś tam nie bardzo jasnej gwiazdy mogło się zdarzyć.

   Tym nie mniej, Będąc skrupulatnym obserwatorem, Fabricius postanowił obserwować nieznaną gwiazdę. Pod koniec sierpnia jej blask wzrósł do 2^m, ale później we wrześniu gwiazda pociemniała, a w środku października wogóle znikła. Będąc przekonanym, że była to gwiazda nowa, podobna do tej, jaką w 1572 roku obserwował Tycho Brache, Fabricius przerwał obserwacje. Jakież było jego zdumienie, gdy po trzynastu latach, w 1609 roku ponownie zobaczył zadziwiającą gwiazdę!

   W połowie XVII wieku ustalono ostatecznie, że zagadkowa gwiazda z gwiazdozbioru Wieloryba jest gwiazdą zmienną o bardzo długim okresie zmian blasku i dużą amplitudą. Tak została odktyta pierwsza, w pełnym znaczeniu tego słowa, gwiazda zmienna prototyp całej klasy długookresowych gwiazd zmiennych. Jan Heweliusz nazwał tę niezwykłą gwiazdę Cudowna (po łacinie Mira). Można powiedzieć, że fizyczne właściwości Miry wpełni tej nazwie odpowiadają.

   Mira Ceti (o Cet) zmienia jasność wizualną w przedziale od 3.4^m do 9.3^m. W maksimum jest jedną z najjaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze, a w minimum jest niewidoczna nawet przez dobrą lornetkę. Są to jednak średnie wartości blasku Miry w momentach maksimum i minimum. Czasami Mira jest gwiazdą 2^m i wówczas jest najjaśniejszą gwiazą Wieloryba. Bywa i tak, że w minimum osiąga jasność 10.1^m. Okres zmienności również nie jest stały. Średnio wynosi on 331.96 dni. Z cyklu na cykl może on różnić się od tej wartości nawet o kilkanaście dni. Zmienia się również kształt krzywej jasności. Odróżnia to Mirę i inne długookresowe zmienne od cefeid z ich prawie stabilnymi okresami i krzywymi jasności.

Na podstawie książki F.J. Zigiela "Sokrowiszcza zwiezdnogo nieba", Moskwa 1986

PS.
Zdjęcie górne przedstawia Mirę w maksimum jasności a dolne Mirę w minimum janości. Gwiazda na lewo od Miry ma jasność 9.2 magnitudo. Zdjęcia otrzymałem od Pana Leszka Marcinka któremu w tym miejscu serdecznie dziękuję!