Jestem członkiem PTMA - oddział krakowski.
Moją pasją są obserwacje
gwiazd zmiennych. Od 1989 roku prowadzę systematyczną dokumentację
obserwacji. Dotychczas zapisałem w bazie danych ponad 60 000 obserwacji, z czego
ponad 50 000 wysłałem do AAVSO
(Amerykańskie Towarzystwo Obserwatorów Gwiazd
Zmiennych, posiadające jedną z największych baz danych amatorskich obserwacji
gwiazd zmiennych). Interesują mnie gwiazdy zmienne prawie wszystkich
typów .
Obserwacje prowadzę w oparciu o
mapy AAVSO
przy użyciu lornetek 7x50 i 20x60 oraz teleskopu MIZAR (newton o średnicy
lustra 110 mm). Graniczna
wielkość gwiazdowa, w bardzo dobrych warunkach
wynosi ok (12 - 12.5) mag. Kilka gwiazd obserwuję okiem nieuzbrojonym.
W ciągu kilkunastoletniej działalności obserwacyjnej zgromadziłem dla wielu gwiazd zmiennych duży materiał obserwacyjny i zdobyłem spore doświadczenie w obserwowaniu gwiazd zmiennych. W związku z tym na tych stronach prezentuję trochę tych wyników w postaci
krzywych jasności gwiazd zmiennych wybranych typów:
- cefeid,
- długookresowych typu Mira Ceti zwanych mirami (mirydami),
- typu RV Tauri,
- półregularnych (SR),
- innych typów (RCB, ZAND, NR, LB, ...)
Prowadzę również ważny dział aktualności, w którym prezentuję bieżące wydarzenia ze świata gwiazd zmiennych, inicjuję akcje obserwacyjne i zachęcam do podejmowania obserwacji gwiazd zmiennych.
w dziale artkuły prezentuję krótkie eseje i bardziej ogóne opracowznia wybranych tematów. Zachęcam do zamieszczania w tym miejscu artykółów dotyczących problematyki gwiazd zmiennych.
Strona zbudowana została przy użyciu bardzo prostych środków technicznych (HTML i kilka skryptów w JavaScript). Chciałem, by forma strony nie przesłaniała jej treści, która jest najważniejsza. Mam nadzieję, że materiał zamieszczany na stronach
tej witryny zainteresuje miłośników astronomii.
w górę
Data juliańska JD
Przy badaniu różnych okresowych zjawisk astronomicznych,
a między innymi zmian blasku gwiazd
zmiennych, posługujemy się specjalną rachubą dni zaproponowaną w roku 1583
przez J. Scalingera, zwaną dniami juliańskimi (lub datą juliańską) JD.
Rachuba ta rozpoczyna się od momentu południa w Greenwich w dniu 1 stycznia
4713 r. p.n.e według kalendarza juliańskiego. Każdy dzień w tej rachubie ma
swój numer porządkowy. Doby juliańskie rozpoczynają się w południe dla
Greenwich. Na przykład dzień juliański 2451862.0 odpowiada 13 listopada 2000
godzina 12:00 UT. (UT - czas uniwersalny Greenwich).
Wszystkie momenty obserwacji wyraża się w dobach juliańskich
i ich ułamkach: na przykład obserwacji wykonanej 27-10-2000 o godz 21:17 UT
odpowiada data juliańska JD = 2451845.3868. Datę juliańską oblicza się bez
trudu w arkuszu kalkulacyjnym dodając do daty i godziny (w UT) obserwacji
2415018.5 i formatując komórkę arkusza jako liczbę z określoną liczbą
miejsc po przecinku.
Na stronie głównej w lewym górnym rogu po dacie cywilnej wyświetlana jest aktualna data juliańska.
w górę
Elementy zmiennej okresowej. Faza.
Dla gwiazd zmiennych wykazujących okresowość zmian jasności można sprowadzić
wszystkie obserwacje do do jednej krzywej, przy czym zakładamy, ze krzywa jasności
powtarza się co okres. W tym celu należy obliczyć fazę każdej obserwacji,
to znaczy odstęp czasu od momentu najbliższego poprzedzającego maksimum lub
(w wypadku gwiazd zaćmieniowych czy RV Tauri) minimum jasności.
Wykorzystuje się do tego publikowane dla każdej zmiennej
okresowej tak zwane elementy liniowe zmiennej. Najpopularniejszym katalogiem jest
Ogólny Katalog Gwiazd Zmiennych
(GCVS). Podają one moment (wyrażony w dacie
juliańskiej JD) pewnego początkowego maksimum (lub minimum) To i długość
okresu P wyrażonego w dobach. Moment dowolnego innego maksimum (minimum) można
obliczyć ze wzoru:
Tm = To + PE,
gdzie E jest liczbą całkowitą (zwaną liczbą epok).
Fazą, wyrażoną w ułamku okresu, dla dowolnego momentu
obserwacji Ti jest część ułamkowa wyrażenia: (Ti - To)/P.
Przykład:
Cefeida S Sge - elementy liniowe: To = JD 2442678.792, P = 8.382086 d
Obserwowana w momencie Ti = JD 2451845.3868
(Ti - To)/P = (2451845.3868 - 2442678.792)/8.38086 = 1093.5935
E = 1093 - epoka poprzedniego maksimum, F = 0.5935 - faza.
w górę
Wyznaczanie O-C
Dysponując wystarczającą liczbą obserwacji gwiazdy zmiennej
okresowej w pobliżu maksimum (minimum) jasności, można wyznaczyć moment maksimum (minimum)
wyrażony w dacie juliańskiej. Nazywa się go momentem obserwowanym O. Z drugiej strony, posługując
się elementami z GCVS można obliczyć kiedy ten moment powinien wystąpić. Nazywa się go momentem obliczonym C.
Różnica O-C, która nie musi wynikać tylko z błędów obserwacyjnych, lecz może także być spowodowana
zmianami okresu gwiazdy, wynikającymi z procesów ewolucyjnych w gwieździe, jest bardzo waznym
parametrem w badaniach gwiazd zmiennych. Analiza O-C w długich przedziałach czasu może prowadzić
do ważnych wniosków ewolucyjnych gwiazdy lub układu podwójnego gwiazd.
w górę
Gwiazdozbiory widoczne (choćby częściowo) z terytorium Polski
N - gwiazdozbiór okołobiegunowy (lub częściowo okołobiegunowy)
Z - gwiazdozbiór zodiakalny
Nazwa łacińska Nazwa polska Poł. Dop. łaciński Skrót
------------------------------------------------------------
Andromeda Andromeda N Andromedae And
Aquarius Wodnik Z Aquarii Aqr
Aquila Orzeł Aquilae Aql
Aries Baran Z Arietis Ari
Auriga Woźnica N Aurigae Aur
Bootes Wolarz Bootis Boo
Camelopardalis Żyrafa N Camelopardalis Cam
Cancer Rak Z Cancri Cnc
Canes Venatici Psy Gończe N Canum Venaticorum CVn
Canis Maior Pies Wielki Canis Maioris CMa
Canis Minor Pies Mały Canis Minor CMi
Capricornus Koziorożec Z Capricirni Cap
Cassiopeia Kasjopea N Cassiopeiae Cas
Cepheus Cefeusz N Cephei Cep
Cetus Wieloryb Ceti Cet
Coma Berecices Warkocz Bereniki Coma Berenicis Com
Corona Borealis Korona Północna Coronae Borealis CrB
Corvus Kruk Corvi Crv
Crater Puchar Crateris Crt
Cygnus Łabędź N Cygni Cyg
Delphinus Delfin Delphini Del
Draco Smok N Draconis Dra
Equuleus Źrebię Equulei Equ
Eridanus Erydan Eridani Eri
Fornax Piec Fornacis For
Gemini Bliźnięta Geminorum Gem
Hercules Herkules Herculis Her
Hydra Hydra Hydrae Hya
Lacerta Jaszczurka N Lacertae Lac
Leo Lew Z Leonis Leo
Leo Minor Lew Mały Leonis Minoris LMi
Lepus Zając Leporis Lep
Libra Waga Z Librae Lib
Lynx Ryś N Lyncis Lyn
Lyra Lutnia N Lyrae Lyr
Monoceros Jednorożec Monocerotis Mon
Ophiuchus Wężownik Ophiuchi Oph
Orion Orion Orionis Ori
Pegasus Pegaz Pegasi Peg
Perseus Perseusz N Persei Per
Pisces Ryby Z Piscium Psc
Puppis Rufa Puppis Pup
Pyxis Kompas Pyxidis Pyx
Sagitta Strzała Sagittae Sge
Sagittarius Strzelec Z Sagittarii Sgr
Scorpius Skorpion Z Scorpii Sco
Sculptor Rzeźbiarz Sculptoris Scl
Scutum Tarcza Scuti Sct
Serpens Wąż Serpentis Ser
Sextans Sekstans Sextantis Sex
Taurus Byk Z Tauri Tau
Triangulum Trójkąt Trianguli Tri
Ursa Maior W.Niedźwiedzica N Ursae Maioris UMa
Ursa Minor M.Niedźwiedzica N Ursae Minoris UMi
Virgo Panna Z Virginis Vir
Vulpecula Lisek Vulpeculae Vul
------------------------------------------------------------
w górę
Nazwy gwiazd zmiennych
Gwiazdy zmienne oznaczane są w każdym gwiazdozbiorze, w kolejności odkrywania zmienności, dużymi literami łacińskimi od R do Z, a następnie kombinacjami każdej z tych liter z każdą następną od RR do ZZ. Następnie posługujemy się kombinacjami wszystkich liter od A do Q z każdą następną od AA do QZ. We wszystkich kombinacjach pomija się literę J, którą łatwo można pomylić z literą I. Tym sposobem można nazwać 334 gwiazdy zmienne. W wielu gwiazdoziorach odkryto więcej niż 334 gwiazdy zmienne, więc następne oznacza się literą V i numerem począwszy od 335.
Do każdego oznaczenia dodaje się łacińską nazwę gwiazdozbioru w dopełniaczu lub trzyliterowy skrót tej nazwy np. R Cygni (R Cyg), ST Ursae Maioris (ST UMa), V838 Monocerotis (V838 Mon) itp.
Gwiazdy zmienne, które już są oznaczone literami greckimi zachowują swoje oznaczenia. Mamy więc np. d Cephei (d Cep), b Persei (b Per) itp.
w górę
r e k l a m a
