Gwiazda zmienna zaćmieniowa to układ podwójny gwiazd, którego płaszczyzna orbity jest nachylona do kierunku obserwacji pod tak małym kątem, że każdy ze składników jest całkowicie lub częściowo zasłaniany przez drugi składnik podczas każdego okresu orbitalnego. Wzajemne zasłanianie składników (zaćmienie) powoduje okresowe spadki jasności całego układu zwane minimami. Zaćmienie, podczas którego składnik o mniejszej jasności powierzchniowej zakrywa składnik o większej jasności powierzchniowej nazywamy zaćmieniem głównym, a odpowiadające mu minimum jasności nazywamy minimum głównym. Zaćmienie wtórne ma miejsce wtedy gdy składnik o większej jasności powierzchniowej zasłania składnik o mniejszej jasności powierzchniowej. Odpowiadające mu minimum jasności nazywa się minimum wtórnym, które jest płytsze od minimum głównego. Róznica fazy między minimum głównym i wtórnym zależy od ekscentryczności orbity. Dla orbity kołowej minimum wtórne występuje dokładnie w połowie okresu orbitalnego.

   Z analizy długości i głębokości trwania zaćmień oraz ich geometrii można otrzymać nachylenie orbity układu. Stosunek czasu trwania zaćmienia do czasu między zaćmieniami pozwala określić stosunek promienia gwiazdy do odległości między składnikami. Jeżeli gwiazda zaćmieniowa jest jednocześnie gwiazdą spektroskopowo podwójną (o podwójnych liniach widmowych) można otrzymać masy obu składników niezależnie.

   Ze względu na kształt krzywych zmian jasności (zwanych też krzywymi blasku) wyrózniamy następujące typy gwiazd zaćmieniowych:

• EA - krzywe blasku charakteryzują się stałą lub prawie stałą jasnością między zaćmieniami oraz obecnością dwóch wyraźnych minimów jasności o różnej z reguły głębokości. Układy tego typu nazywamy też Algolami od prototypu tej grupy Algola (Beta Persei).
• EB - w krzywych jasności również występują dwa minima o nierównej głębokości lecz janość pomiędzy zaćmieniami nie jest stała. Spowodowane to jest silnym odkształceniem gwiazd a także nierównomiernym rozkładem jasności na ich powierzchni. Typowym przedstawicielem jest układ Beta Lyrae.
• EW - prototypem jest układ W Ursae Maioris (W UMa). Krzywa jasności podobna do krzywej jasności układów typu EB lecz minima są jednakowej (lub prawie jednakowej) głebokości a okresy orbitalne znacznie krótsze od jednego dnia.

   O amatorskich obserwacjach gwiazd zmiennych zaćmieniowych i ch ciągle dużym znaczeniem dowiesz się na stronie projektu GZZ