Piąty w tym roku wybuch SS Cygni - najjaśniejszej gwiazdy nowej karłowatej typu UGSS .

Otrzymałem dzisiaj zdjęcia ze spotkania obserwatorów gwiazd zmiennych PTMA i Projektu GZZ, które odbyło się w obserwatorium w Puławach nad Wisłą 8-9.06.2002. Wygłoszono kilka ciekawych referatów:

• Waldemar Ogłoza (AP Kraków, Suhora) - dlaczego warto wyznaczać minima gwiazd zmiennych zaćmieniowych.
• Jerzy Speil (Wałbrzych) - zjawiska fizyczne zachodzące w układach kataklizmicznych i obserwacje gwiazd kataklizmicznych .
• Stanisław Świerczyński (Dobczyce) - charakterystyczne krzywe jasności gwiazd zmiennych typu Mira Ceti, obserwacje wyjątkowo wysokiego maksimum mirydy Chi Cygni w roku 2002 .

uczestnicy spotkania pod kopułą obserwatorium



wykład Waldemara Ogłozy o gwiazdach zmiennych zaćmieniowych

Było też kilka krótszych wystąpień i doniesień między innymi:

• Jerzego Speila - o jego ponad dwudziestoletnich obserwacjach XY Lyrae.
• Waldemara Ogłozy - o programach komputerowych wspomagających planowanie o opracowanie obserwacji gwiazd zaćmieniowych.
• Grzegorza Koralewskiego (Szczecin) - o jego fotometrii gwiazdowej za pomocą webkamerki.

Postanowiono doprowadzić do wydawania biuletynu Sekcji Obserwatorów Gwiazd Zmiennych PTMA i Projektu GZZ. Stanisław Świerczyński podjął się prowadzić bazę danych z obserwacjami gwiazd fizycznie zmiennych. W kuluarach i w miejscu zakwaterowania wymieniano się uwagami i doświadczeniem obserwacyjnym. Cieszy dość liczna grupka młodych obserwatorów.

Organizatorzy zadbali o bardzo dobrą oprawę spotkania (środki audiowizualne, ciastka i napoje, świetne wyżywienie w międzyszkolnej bursie, fotograf i redaktor miejscowej prasy itp).

W sumie spotkanie było bardzo owocne i udane mimo nienajlepszej pogody w Puławach.

Zdjęcie obok, zostało wykonane w obserwatorium w Berkeley o 0:40 UT 13.06.2002. Jasne gwiazdy po prawej mają 10.5 i 11.5 magnitudo. Słaba gwiazda (~16.5 mag) zaznaczona owalem jest, wg. Leszka Marcinka, opdowiedzialna za pojaśnienie widoczne na jego zdjęciu wykonanym 5.05.2002.

Jest ono (zdjęcie L. Marcinka), jak dotąd, jedynym dowodem pojawienia się w tym punkcie obiektu o jasności ~11 magnitudo. Już na zdjęciu wykonanym 14.05.2002 (niestety nie znalazłem do niego dojscia) pojaśnienia tego nie widać. Zagadka polega na tym, że w tym miejscu nie stwierdzono dotychczas istniena gwiazdy zmiennej.

Z uwagi na jasną galaktykę NGC 6946 ten rejon nieba jest często fotografowany. Dlatego, w celu wyjaśnienia zagadki tajemniczego obiektu, pilnie poszukiwane są zdjęcia otoczenia galaktyki NGC 6946 wykonane przed i po 5.05.2002. Warto również przeglądnąć wszystkie zdjęcia archiwalne. Jeżeli ktokolwiek coś znajdzie, to proszę poinformować autora strony lub Leszka Marcinka

11.06.2002 otrzymałem od Leszka Marcinka następującą wiadomość:

      Mam mały problem z gwiazdą, którą odnalazłem na swoim zdjęciu 
   której nie ma w dokładniejszych atlasach, z Palomarskim Przeglądem Nieba
   włącznie. 

   Jej płożenie to:  longitude 20h 34m 44s latitiude  +60 17' 10"





      Mam pytanie w związku z tym, czy w ostatnich tygodniach nie zgłoszono
   odkrycia nowej gwiazdy w Cefeuszu lub Łabędziu, bo znajduje się ona
   dokładnie na granicy tych gwiazdozbiorów, koło galaktyki NGC 6946.
   Zauważyłem ją dzięki temu, że znalazłem zdjęcie tego miejsca wykonane
   przez innego fotoamatora z Niemiec, na którym też jej nie ma.
   Obraz gwiazdy nie jest defektem kliszy, ani paprochem na emulsji,
   sprawdziłem to pod mikroskopem.
   
   pozdrawiam, Leszel Marcinek.

zobacz oryginalne zdjęcie

12/13.06.2002 o 23:45 UT podjąłem próbę obserwacji tego obiektu (na powyższym zdjęciu zaznaczona pionowymi kreskami gwiazda nieco powyżej i na prawo od galaktyki NGC 6946). Warunki obserwacyjne były dobre na tyle, że swoim MIZAREM dostrzegłem gwiazdę o jasności 12.2 mag. Niestety zaznaczony na zdjęciu obiekt był dla mnie niewidoczny.

Dysponujących większymi teleskopami zachęcam do obserwacji tego obiektu.

R Scuti - najjaśniejsza gwiazda typu RV Tauri ma minimum jasności.

CH Cygni - najjaśniejsza gwiazda symbiotyczna - spadek jasności do ~9 mag.

Nic nie wskazywało na to, że odkryta 6 stycznia 2002 roku w gwiazdozbiorze Jednorożca (Monoceros) gwiazda zmienna o jasności 10 magnitudo, stanie się prawdziwym hitem obserwacyjnym pierwszych miesięcy 2002 roku. Do końca stycznia jasność tej zmiennej spokojnie zmniejszała się do wartości ok 11 mag. Astronomowie mieli kłopot z określeniem typu zmienności gdyż jej widmo nie było typowe dla gwiazdy nowej a raczej przypominało widmo czerwonego olbrzyma.

I oto 2-go lutego gwiazda raptownie zaczęła zwiększać swoją jasność. Pierwsi zauważyli to czescy miłośnicy astronomii z grupy Meduza. W ciągu kilkudziesięciu godzin V838 Monocerotis (takie ostatecznie oznaczenie otrzymała ta gwiazda) zwiększyła swoją jasność o 4 magnitudo. Maksymalną jasnośc, około 6.7 mag, gwiazda osiągnęła 7 lutego. Widmo stało się charakterystyczne dla gwiazd nowych, z widocznymi profilami linii typu P Cygni świadczącymi o ekspandującej materii. Po kilkunastudniowym spadku jasności do 8.5 mag (26.02.2002) nastąpił ponowny wzrost jasności do maksimum wtórnego 7.1 mag (11.03.2002). Od tego momentu rozpoczął się spadek jasności z ponad dziesięciodniowym zatrzymaniem na poziomie 7.7 - 8 mag. Około 5-tego kwietnia spadek jasności przybrał na sile tak, że pod koniec miesiąca janość V383 Mon zmniejszyła się poniżej 13 mag.

Na początku maja skończył się okres obserwowalności tej gwiazdy. Ponownie będzie ją można obserwować dopiero pod koniec września. Czy jeszcze nas czymś zaskoczy?. Zobaczymy, ale do tego potrzebne będą prawdopodobnie większe instrumenty.

Polscy miłośnicy astronomii wnieśli spory wkład w obserwacje tej osobliwej gwiazdy nowej. 11-stu obserwatorów wykonało od 11 stycznia do 17 kwietnia 368 obserwacji wizualnych, co ilustruje poniższy wykres. Większość z tych obserwacji zasiliło światowe bazy amatorskich obserwacji (AAVSO, VSNET, AFOEV).

Wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego wykresu składam serdeczne podziękowanie, zachęcając jednocześnie do podjęcia i kontynuacji obserwacji innych gwiazd zmiennych. Naprawdę warto!.

b Lyrae czyli Sheliak, odkryta w 1784 roku przez miłośnika astronomii Johna Goodricka jako drugi w kolejności układ zaćmieniowy, stała się prototypem klasy gwiazd zaćmieniowych typu EB. Krzywa zmian blasku dla tego typu odznacza się wyraźnym minimum wtórnym oraz brakiem stałego blasku, co dowodzi, że jasność całego układu zmienia się płynnie. Dzieje się tak dlatego, że kształt składników takiego układu jest elipsoidalny.

Mapka dla Beta Lyr. Gwiazdy porównania: a(3.24), b(3.83), c(4.36), d(4.97)

b Lyr wyróżnia się systematycznym wydłużaniem okresu orbitalnego z tempem 20 sekund rocznie. Z tego między innymi powodu obserwacje mające na celu wyznaczenie kolejnych momentów minimów są ciągle pożądane.

Gwiazda jest bardzo łatwa do identyfikacji (patrz powyższa mapka). Można ją z powodzeniem obserwować gołym okiem. Warto więc na chwilę oderwać się od innych obserwacji i poświęcić tej gwieździe pół minuty czasu dla oszacowania jasności według podanych na mapce gwiazd porównania stosując jedną z metod opisanych w  metodyce obserwacji.

więcej

W czerwcu następujące jasne miry osiągną swoje maksima jasności:

• X Camelopardalis - 9.06.2002 ( średnie maksimum 8.1 mag, aktualna jasność ~ 9.5 mag ),
  
• R Virginis - 8.06.2002 ( średnie maksimum 6.9 mag, aktualna jasność ~ 9.5 mag ),
  
• R Canum Venaticorum - 14.06.2002 ( średnie maksimum 7.7 mag, aktualna jasność ~ 9 mag ),
  
• S Ursae Minoris - 6.06.2002 ( średnie maksimum 8.4 mag, aktualna jasność ~ 8.5 mag ),
  
• S Herculis - 7.06.2002 ( średnie maksimum 7.6 mag, aktualna jasność ~ 8.5 mag ),
  
• X Opchiuchi - 22.06.2002 ( średnie maksimum 6.8 mag, aktualna jasność ~ 8 mag ),
• U Cygni - 28.06.2002 ( średnie maksimum 7.2 mag, aktualna jasność ~ 9 mag ),
  
• R Vulpeculae - 1.06.2002 ( średnie maksimum 8.1 mag, aktualna jasność ~ 10.5 mag ),
  
• S Lacertae - 21.06.2002 ( średnie maksimum 8.2 mag, aktualna jasność - brak danych ),
  

Daty obliczyłem w oparciu o elementy z GCVS z uwzględnieniem średniego O-C z trzech ostatnich cykli. Momenty faktycznych maksimów mogą różnić się od obliczonych o kilka do kilkunastu dni.
Potrzebne mapki ściagnij z AAVSO - link na początku tej strony.
Jeżeli nie chcesz przegapić momentu maksimum, obserwacje rozpocznij już dziś. Życzę pogody i udanych ocen jasności.

zabacz też

Poniższy wykres przedstawia krzywą jasności V838 Mon otrzymaną z dotychczasowych obserwacji wizualnych kilku polskich obserwatorów. Widać z niego, że gwiazda po nagłym pojaśnieniu 2.02.2002 (JD 2452308), osiągnęła maksymalny blask około 6.7 mag w dacie juliańskiej ok. 2452312 (07.02.2002). Od tego momentu blask jej stopniowo zmniejszał się do około 8.5 mag w dniu 26.02.2002 (JD 2452332). Od tego momentu rozpoczął się ponowny wzrost jasności do lokalnego dość płaskiego maksimum około 11.03.2002 (JD 2452345) o wysokości 7.1 - 7.2 mag. Następnie rozpoczął się ponowny spadek jasności, który ztrzymał sięna wysokości 7.8 - 7.9 mag. W ciągu ostatnich dni obserwujemy szybki spadek jasności.

Jeżeli ktoś wykonał obserwacje tej bardzo interesującej zmiennej i chciałby dołączyć je do tej krzywej jasności to bardzo proszę przesłać je na adres autora strony.

Zobacz też:
AAVSO - strona Var Mon 02
VSNET - Peculiar Nova or Unique Variable in Monoceros
Srerwis Gwiazd Zmiennych

więcej

15 kwietnia w Strzelcu (Sagittarius) została odkryta (W. Liller, Vina del Mar, Chile) gwiazda nowa o jasności 9.2 mag. Jej pozycja na niebie: RA = 17h 59m 59.63s  DEC = -30^o 53' 20.5"

Niestety, wartość deklinacji (-30.5^o), czyni ją niezmiernie trudną do obserwacji z terytorium Polski.

Zobacz:
AAVSO - Alert Notice 295

Poniższy wykres przedstawia krzywą jasności GK Per ilustrującą aktualny jej wybuch

Jeżeli ktoś wykonał obserwacje tej bardzo interesującej zmiennej i chciałby dołączyć je do tej krzywej jasności to bardzo proszę przesłać je na adres autora strony.

więcej

Po udanych akcjach obserwacyjnych V838 Monocerotis i CHI Cygni (które jeszcze się nie zakończyły) proponuję rozpocząć kolejną a dotyczącą zmiennej długookresowej T Cephei typu Mira Ceti.

Szczególnie gorąco polecam ją początkującym obserwatorom gdyż jest to gwiazda okołobiegunowa dzięki czemu dostępna jest do obserwacji przez cały rok. Ma amplitudę zmian blsku około 5 magnitudo. W minimum jasność rzadko kiedy spada poniżej 11 mag. więc dysponując nawet niewielkim instrumentem można obserwować ją w całym zakresie amplitudy

więcej na podstronie poświęconej T Cep.

Przy okazji możemy obserwować zmiany jasności najsłynniejszej cefeidy DELTA Cep i zmiennej półregularnej MI Cep

W maju następujące jasne miry osiągną swoje maksima jasności:

• R Trianguli - 26.05.2002 ( średnie maksimum 6.2 mag, aktualna jasność ~ 8.8 mag ), niestety maksimum wystąpi w okresie nieobserwowalności R Tri, który to okres trwa od połowy kwietnia do końca czerwca,
  
• T Camelopardalis - 20.05.2002 ( średnie maksimum 8.0 mag, aktualna jasność ~ 8.5 mag! ),
  
• R Draconis - 7.05.2002 ( średnie maksimum 7.6 mag, aktualna jasność ~ 8.9 mag ),
  
• RS Herculis - 3.05.2002 ( średnie maksimum 7.9 mag, aktualna jasność ~ 9 mag ),
  
• RY Ophiuchi - 17.05.2002 ( średnie maksimum 8.2 mag, aktualna jasność ~ 11.5 mag! ),
  
• W Lyrae - 2.05.2002 ( średnie maksimum 7.9 mag, aktualna jasność ~ 8.2 mag ),
  
• T Aquarii - 28.05.2002 ( średnie maksimum 7.7 mag, aktualna jasność - brak danych ),
  
• W Pegasi - 24.05.2002 ( średnie maksimum 8.2 mag, aktualna jasność - brak danych ),
  

Daty obliczyłem w oparciu o elementy z GCVS z uwzględnieniem średniego O-C z trzech ostatnich cykli. Momenty faktycznych maksimów mogą różnić się od obliczonych o kilka do kilkunastu dni.
Potrzebne mapki ściagnij z AAVSO - link na początku tej strony. Życzę pogody i udanych obserwacji.

zabacz też